در دل خاک خشک خراسان جنوبی رشته‌های سرخ زعفران هر سال کار کشاورزان را به ثروت تبدیل می‌کنند اما امروز نام این محصول در معرض تهدید است. استاندارد استان دست به بازرسی صنوف عرضه‌کننده زده تا از ورود زعفران تقلبی جلوگیری و زمینه صدور پروانه استاندارد را تسهیل کند اما این آغاز مسیر است.

برند خراسان جنوبی فراتر از محصول
خراسان جنوبی سال‌هاست که با زحمت کشاورزان و تجربه نسل‌ها پیوند خورده است نام زعفران این استان نشان کیفیت و اصالت است و این نشان تنها نتیجه خاک و آب و مهارت نیست بلکه حاصل اعتمادی است که مصرف‌کننده به محصول این سرزمین دارد اما اعتماد شکننده است یک بسته زعفران بی‌کیفیت یا یک محموله تقلبی که با نام خراسان جنوبی عرضه شود می‌تواند آن اعتماد را زیر سؤال ببرد و سد طولانی بازسازی اعتبار را پیش روی همه قرار دهد.

آغاز یک دفاع رسمی
مدیرکل استاندارد خراسان جنوبی اعلام کرده صدور پروانه کاربرد علامت استاندارد برای فرآورده زعفران تسهیل شده و زعفران از سایر فرآورده‌ها مستثنا گردیده است تا شرایط صدور پروانه با ماهیت کارگاهی و گستردگی فعالیت اصناف منطبق شود او می‌گوید اجرای طرح طاها برای نظارت بازار و مقابله با عرضه فرآورده‌های غیراستاندارد در دستور کار قرار گرفته است و با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط به‌صورت مستمر پیگیری می‌شود این تحرک نشان می‌دهد مسئولان پایین‌آمدن ریسک تقلب و افزایش شفافیت در عرضه را جدی گرفته‌اند اما این کف کار است و کافی نیست.
تقلب و خروج ارزش افزوده
مسئله اصلی تولید زعفران نیست بلکه تبدیل محصول به کالا فاقد هویت است بخشی از زعفران ما به صورت فله صادر می‌شود و در مقصد فرآوری و بسته‌بندی می‌گردد آن‌ها سود بسته‌بندی و برندینگ را می‌برند و ما تنها تولیدکننده خام می‌مانیم زمانی که نام استان روی بسته نقش می‌بندد مصرف‌کننده انتظار تجربه‌ای مشخص دارد اما اگر محصول با آن نام کیفیت نداشته باشد تصویر ذهنی مصرف‌کننده تغییر می‌کند و قیمت و سهم بازار سقوط می‌یابد افزون بر این در بازار داخلی نمونه‌های تقلبی و رنگ‌شده وجود دارد که مصرف‌کننده را به شک وادار می‌کند و بازار را تضعیف می‌سازد.

سازوکاری برای اثبات اصالت
پروانه استاندارد وقتی معنای واقعی پیدا می‌کند که با ردیابی زنجیره تأمین و الزام به فرآوری و بسته‌بندی استاندارد همراه شود صدور پروانه نباید تنها یک برچسب اداری باشد بلکه باید ضمانتی برای قابل ردیابی بودن محصول از مزرعه تا بسته نهایی باشد به علاوه استاندارد منطقه‌ای که نشان دهد محصول نه فقط با پارامترهای عمومی بلکه با شاخص‌های ویژه خراسان جنوبی همخوانی دارد می‌تواند تفاوت ایجاد کند وقتی بسته‌ای روی قفسه قرار می‌گیرد باید مصرف‌کننده با خواندن نام استان بداند چه انتظارکیفی داشته باشد و چگونه از اصالت آن مطمئن شود.

راهکار وجود دارد؛ اگر اراده باشد
برای حفظ و ارتقای برند خراسان جنوبی باید بسته‌بندی و فرآوری تا حد امکان در استان انجام شود این کار به معنی ایجاد ارزش افزوده در خود استان است و مانع خروج سود به مقاصد دیگر خواهد شد ضروری است زنجیره تأمین شفاف شود و نظامی برای ردیابی محصول پیاده گردد تا هر بسته قابل رهگیری به مزرعه و واحد فرآوری خود باشد لازم است پروانه استاندارد نه اختیاری که یک الزام باشد و فرآیندهای کنترل کیفیت در واحدهای عرضه‌کننده مستقر گردد همکاری میان جهاد کشاورزی، استاندارد، صادرکنندگان و بخش خصوصی باید سازوکاری عملیاتی و مشترک برای برندسازی منطقه‌ای طراحی کند و نقش کشاورز در این زنجیره به صراحت تعریف شود تا انگیزه تولید محصول با کیفیت حفظ گردد.

هزینه بی‌توجهی
اگر امروز نسبت به تثبیت برند بی‌تفاوت باشیم هزینه اصلی را کشاورزان خواهند پرداخت و در ادامه نام خراسان جنوبی در زمره نشان‌هایی قرار خواهد گرفت که دیگر ضمانت کیفیت نیست این سناریو به معنای کاهش قیمت فروش، از دست دادن بازارهای هدف و در نهایت کاهش اشتغال محلی است از سوی دیگر احتمال دارد در بلندمدت نام منطقه از لیست نشانه‌های معتبر بازار حذف شود اتفاقی که برگشت‌پذیری آن دشوار و پرهزینه خواهد بود.

پرسشی برای اقدام موثر
در استاندارد، بارها تکرار می‌کنند که هدف فقط برخورد با متخلفان نیست؛ مسئله، آینده‌ برند زعفران خراسان جنوبی است. آینده‌ای که اگر امروز محافظت نشود، فردا شاید دیگر امکان بازسازی اعتبارش وجود نداشته باشد. زعفران این استان سال‌هاست در بازار‌های جهانی معرفی می‌شود، اما اگر محصولی با کیفیت پایین یا تقلبی با نام زعفران استان وارد بازار شود، چه کسی پاسخگوی خدشه‌‌دار شدن اعتمادی خواهد بود که طی سال‌ها و با رنج کشاورزان شکل گرفته است؟ آیا می‌توان در بازاری که رقبا با تمام قوا برای تسخیر ذهن مصرف‌کننده می‌جنگند، تنها به امید «شهرت گذشته» ایستاد؟ پرسش اصلی همین است: اگر امروز برای محافظت از هویت این برند کاری نکنیم، فردا چه چیزی از اصالت زعفران خراسان جنوبی باقی خواهد ماند؟