جولان قاتل خاموش در دست‌های راننده
در خیابان‌های بیرجند و دیگر شهرهای خراسان جنوبی، آمارها از کاهش تصادفات شهری در نیمه نخست مرداد خبر می‌دهند؛ ۱۰۰ درصد کاهش حوادث فوتی و ۱۷ درصد افت تصادفات جرحی، دستاوردی است که پلیس و مردم با هم رقم زده‌اند. اما زیر پوست این موفقیت، خطری آرام و بی‌صدا نفس می‌کشد؛ عادت خطرناکی که پشت فرمان جان می‌گیرد و بر جاده فرمان می‌راند: استفاده از تلفن همراه.
در نیمه نخست مردادماه امسال، خیابان‌های خراسان جنوبی روزهای آرام‌تری را پشت سر گذاشتند. به گفته سرهنگ محمدرضا خسروی، سرپرست پلیس راهنمایی و رانندگی استان، همکاری شهروندان و برخورد قاطع با متخلفان، باعث شد تصادفات فوتی به صفر برسد و تعداد تصادفات جرحی نیز ۱۷ درصد کاهش یابد. پلیس راهور در این مدت طرح «دوشنبه‌های قانونمند» را اجرا کرده است؛ برنامه‌ای که در آن هر هفته ۱۰۰ راننده قانونمند، نه با برگ جریمه، بلکه با یک شاخه گل و کلاه ایمنی مورد تقدیر قرار می‌گیرند. در دو هفته اخیر، ۲۰۰ راننده چنین هدیه‌ای دریافت کرده‌اند؛ اقدامی که پلیس آن را روشی برای تشویق رفتارهای مثبت می‌داند. اما این تمام ماجرا نیست. در همین مدت، ۶۲۵ وسیله نقلیه با تخلفات حادثه‌ساز به پارکینگ منتقل شده‌اند. در مرکز استان، تمرکز ویژه بر رفتار موتورسواران مناطق هدف مانند انتهای خیابان معلم و غفاری، به ثبت و اعمال قانون هزار و ۲۹۴ تخلف منجر شده است. از سوی دیگر، ۵۶ راننده هنجارشکن که بارها با حرکات نمایشی و رفتارهای پرخطر امنیت شهروندان را مختل کرده بودند، «شناسنامه‌دار» شده‌اند؛ اصطلاحی که یعنی پلیس آن‌ها را زیر ذره‌بین دائمی قرار داده است. اگر این رفتارها تکرار شود، پرونده قضایی تشکیل و مسیر آن‌ها به سمت دادگاه خواهد رفت. سرهنگ خسروی می‌گوید از ابتدای مرداد، ۴۰ راننده متخلف دیگر نیز علاوه بر توقیف و جریمه، به دلیل تکرار اقدامات هنجارشکنانه، با تشکیل پرونده به مراجع قانونی معرفی شده‌اند.
آسیب پنهان: تلفن همراه پشت فرمان
اما آمار دیگری در این گزارش وجود دارد که نگران‌کننده‌تر از همه است: ۳۰ درصد تصادفات شهری خراسان جنوبی در سال جاری به دلیل استفاده رانندگان از تلفن همراه بوده است. از ابتدای سال، ۴ هزار و ۵۷۰ تصادف شهری در استان رخ داده که در ۳۰ درصد آن‌ها، راننده درگیر گفت‌وگو، ارسال پیام یا گشت‌وگذار در فضای مجازی بوده است. پلیس می‌گوید استفاده از تلفن همراه پشت فرمان برای برخی رانندگان به یک «عادت» تبدیل شده؛ عادتی که باعث می‌شود نگاه از جاده برداشته و توجه از لحظه رانندگی ربوده شود. در همین بازه زمانی، هشت هزار و ۱۳۵ راننده به دلیل استفاده از تلفن همراه اعمال قانون شده‌اند، اما این آمار نشان می‌دهد قانون‌نویسی و جریمه، به‌تنهایی کافی نبوده است.
کارشناسان ایمنی ترافیک بر این باورند که خطر تلفن همراه در رانندگی حتی از برخی تخلفات پرخطر دیگر مانند عبور از چراغ قرمز نیز جدی‌تر است؛ چون راننده را از جاده و شرایط پیرامون کاملاً جدا می‌کند و واکنش در برابر خطر را چندین ثانیه به تأخیر می‌اندازد؛ زمانی که می‌تواند مرز میان زندگی و مرگ باشد. خراسان جنوبی توانسته با همدلی مردم و اجرای طرح‌های پلیس، آمار تصادفات را کاهش دهد، اما «تلفن همراه» همچنان فرمان بسیاری از خودروها را به دست گرفته است.
وقت آن نرسیده که این قاتل خاموش، نه فقط با جریمه، بلکه با تغییر فرهنگ رانندگی از جاده‌های ما حذف شود؟