خراسان جنوبی قربانی گرد و غبار و تغییر اقلیم
خراسان جنوبی با ریزش سالانه بیش از ۷۳۰ هزار تن گرد و غبار، به یکی از قربانیان خاموش تغییرات اقلیمی در کشور تبدیل شده؛ پدیده‌ای که سلامت، کشاورزی و منابع طبیعی استان را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.
به گزارش ایرنا، خراسان جنوبی، یکی از استان‌های شرقی ایران که با طبیعت خشک و نیمه‌خشک خود شناخته می‌شود، در سال‌های اخیر با بحران جدی زیست‌محیطی مواجه شده است. پدیده گرد و غبار که بر اثر فرسایش خاک، کمبود پوشش گیاهی و فعالیت‌های انسانی به‌ویژه در مناطق خشک و بیابانی استان شکل می‌گیرد، سالانه خسارات زیادی به محیط زیست، کشاورزی، دامپروری و سلامت عمومی مردم وارد می‌کند.
گرد و غباری که نه تنها ریشه در ویژگی‌های اقلیمی و جغرافیایی این منطقه دارد، بلکه به دلایل مختلفی از جمله تغییرات اقلیمی، کم‌آبی و بیابان‌زایی، به معضلی غیرقابل چشم‌پوشی تبدیل شده است. این پدیده به قدری بر زندگی مردم و اقتصاد استان تأثیر گذاشته که برخی مناطق به کانون‌های اصلی تولید ریزگرد تبدیل شده‌اند و از آنجا که خراسان جنوبی در مسیر بادهای موسمی قرار دارد، تأثیرات آن به سایر نقاط کشور نیز سرایت می‌کند.
شهرستان‌های نهبندان، طبس، زیرکوه و دیگر مناطق غربی و شرقی استان، به طور مداوم شاهد این بحران هستند که در فصول مختلف سال شدت می‌یابد و باعث ایجاد مشکلات بهداشتی و زیست‌محیطی برای ساکنان این مناطق می‌شود.
در این شرایط بحرانی، دستگاه‌های مختلف اجرایی در استان به‌ویژه اداره‌کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، اقداماتی جدی و علمی را برای کاهش اثرات این بحران آغاز کرده‌اند. این اقدامات شامل طراحی و اجرای شیوه‌نامه‌های مدیریتی، انجام مطالعات علمی و پیگیری پروژه‌های اجرایی برای کنترل فرسایش خاک، نهال‌کاری، مدیریت منابع آبی و ایجاد ایستگاه‌های پایش هوا است؛ برنامه‌هایی که می‌توانند در بلندمدت به بهبود شرایط زیست‌محیطی استان و کاهش اثرات منفی گرد و غبار کمک کنند.
زیرکوه، طبس و نهبندان در خط بحران
در گفت‌وگویی تفصیلی با مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، به بررسی وضعیت موجود، اقدامات انجام شده و برنامه‌های آینده برای مدیریت پدیده گرد و غبار در استان پرداخته‌ایم.
علی خانی در توضیح وضعیت استان در زمینه گرد و غبار گفت: این پدیده اکنون مناطق زیادی از استان را تحت تأثیر قرار داده است و سه منطقه به‌ویژه شهرستان‌های زیرکوه، نهبندان، طبس با شدت بالای گرد و غبار مواجه هستند.
وی در ادامه افزود: در مجموع، حدود پنج میلیون و ۱۷۳ هزار و ۵۹۷ هکتار از اراضی استان تحت تأثیر پدیده گرد و غبار قرار دارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با استناد به مطالعات صورت‌گرفته تصریح کرد: ریزش گرد و غبار در استان سالانه بیش از ۷۳۰ هزار تن است که معادل یک تن برای هر فرد ساکن در استان می‌شود که این مقدار گرد و غبار از سطح زمین برخاسته و دوباره ریزش می‌کند.
وی تصریح کرد: همچنین کانون‌های فرسایش خاک نیز با شدت‌های متفاوت در استان فعالیت دارند که بر اساس آمار، ۶۷ درصد از این اراضی در پهنه‌های با شدت کم فرسایش و ۱۴ درصد شدت متوسط قرار دارند، در حالی که ۱۹ درصد از اراضی با شدت زیاد و بسیار زیاد دچار فرسایش هستند.
خانی با یادآوری اینکه عمده گرد و غبار در شهرستان‌های زیرکوه، سربیشه، درمیان، فردوس، بشرویه، سرایان و نهبندان است، ادامه داد: گرد و غبار نه تنها بر محیط زیست اثرات منفی می‌گذارد، بلکه خسارات زیادی به کشاورزی، دامپروری، بهداشت و سایر بخش‌ها وارد می‌کند و خسارت‌های ناشی از گرد و غبار در استان سالانه حدود پنج میلیارد تومان برآورد می‌شود که معادل ۷.۵ درصد از تولید ناخالص استان است.
تغییرات کیفیت هوای استان
وی با اشاره به کیفیت هوای استان گفت: در طی سال‌های اخیر، تعداد روزهای با کیفیت هوای نامطلوب روند افزایشی داشته است اما با این حال، در سال ۱۴۰۳ و به دلیل بارش‌های خوب، تعداد روزهای با شرایط نامطلوب کاهش یافته و به ۴۶ روز رسیده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه از ابتدای امسال تاکنون ۴۱ روز کیفیت هوای نامطلوب در استان داشته‌ایم که ۱۳ روز آن شرایط اضطرار اعلام شد، ادامه داد: اکنون ایستگاه پایش هوای بیرجند عدد شاخص ۱۱۰ را نشان داده که شرایط ناسالم را گزارش کرده است و این وضعیت باید برای ۲۴ ساعت پایدار باشد تا بتوان در رسانه‌ها اعلام اضطرار کرد.
خانی همچنین از اقدامات اجرایی در سطح استان برای کاهش اثرات گرد و غبار خبر داد و گفت: در این راستا، برنامه‌هایی برای مدیریت چرای دام، ساماندهی آب‌های سطحی، هدایت آب‌های روان به مناطق تحت تأثیر گرد و غبار و همچنین اصلاح و تقویت نهال‌کاری‌ها در دستور کار قرار دارد.
راه‌اندازی ایستگاه پایش گرد و غبار
وی همچنین از راه‌اندازی ایستگاه پایش جدید در شهرستان فردوس با اعتبار حدود پنج میلیارد تومان خبر داد و افزود: این ایستگاه به‌منظور پایش مستمر کیفیت هوا و گرد و غبار در استان و اتخاذ تدابیر لازم برای کاهش آن فعال شده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به همکاری‌های مستمر با دستگاه‌های مختلف در سطح استان اظهار کرد: برای اجرای پروژه‌های مقابله با گرد و غبار، پیگیری‌های زیادی از دستگاه‌های اجرایی و استانداری استان داشته‌ایم که در این فرآیند، اعتبارات ملی نیز برای این پروژه‌ها تخصیص یافته است. وی به اعتبار ناچیز تخصیص‌یافته از سوی ستاد ملی مقابله با گرد و غبار اشاره کرد و افزود: در سال گذشته، حدود ۲ میلیارد تومان از اعتبارات ملی برای این پروژه‌ها تخصیص یافته است.
خانی به برنامه جامع مقابله با گرد و غبار اشاره کرد و گفت: این برنامه در سال ۱۴۰۰ به استان ابلاغ شده و برای هر یک از دستگاه‌های اجرایی در این برنامه اقدامات حفاظتی، مدیریتی و اجرایی تعیین شده است و اکنون در سال چهارم اجرای این پروژه‌ها قرار داریم.
وی با تأکید بر اهمیت همکاری تمام دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط برای مدیریت بحران گرد و غبار در استان عنوان کرد: ما به صورت مستمر در حال بررسی و نظارت بر شرایط هستیم و امیدواریم با تخصیص اعتبارات لازم و اجرای پروژه‌های مختلف، بتوانیم اثرات منفی گرد و غبار را کاهش داده و کیفیت زندگی مردم استان را بهبود بخشیم.