امروز خراسان جنوبی- صالحی
ایران بار دیگر رازهای کهن خود را در هفته سوم مرداد، به نمایش گذاشت. خراسان جنوبی با ابزارهای سنگی نیم میلیون ساله، یزد با گنجینه ۷۰۰ ساله، زنجان با مردان نمکی و سربیشه با آیین مشعل‌گردانی، هر کدام فصل تازه‌ای از تاریخ و فرهنگ کشور را گشودند.
ابزارهای نیم میلیون ساله خراسان جنوبی
در جنوب غربی بخش آیسک، محوطه‌ای باستانی به نام دق جزیره آیسک بیش از ۳۰۰ هکتار وسعت دارد. جایی که اکنون باستان‌شناسان در گمانه‌های کاوشی خود، نخستین نمونه‌های صنعت آشولی در شرق ایران را شناسایی کرده‌اند؛ تبرهای دستی که قدمتی حدود نیم میلیون سال دارند و نگاه انسان امروز را به زندگی و خلاقیت بشر نخستین در فلات ایران تغییر می‌دهند. سید احمد برآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی خراسان جنوبی، می‌گوید کاوش‌های تازه، لایه‌هایی از دوره پارینه‌سنگی میانی و قدیم را آشکار کرده که باید با بررسی‌های آزمایشگاهی دقیق، قدمتشان به‌طور علمی تثبیت شود. سرپرست تیم کاوش، علی صدرایی، می‌گوید این کشف نه تنها تاریخ انسان شرق ایران را روشن می‌کند بلکه جایگاه این منطقه را در نقشه پراکندگی فرهنگی انسان‌های اولیه تثبیت می‌کند. در میان تپه‌ها و خاک‌های خشک دق جزیره، رد پاهایی از سکونت میان یخبندانی، سرنیزه‌های دوره پارینه‌سنگی میانی و ابزارهای متنوع سنگی، تصویر روشنی از زندگی انسان‌های نخستین پیش روی پژوهشگران گذاشته است.
آرامگاه سلطنتی ایلخانی
در فاصله‌ای نه چندان دور، جنوب غربی ارگ تاریخی سلطانیه، باستان‌شناسان به بخشی از آرامگاهی زیرزمینی دست یافته‌اند. براساس شواهد، این آرامگاه متعلق به دوره ایلخانی و محل دفن اعضای خاندان سلطنتی ایلخانان مغول، از جمله همسر و فرزندان اولجایتو، هشتمین ایلخان مغول بوده است. ابوالفضل عالی، سرپرست کاوش، می‌گوید گورستان سلطنتی سلطانیه ظرفیت شگفت‌انگیزی در ارائه اطلاعات درباره ساختار اجتماعی و جایگاه افراد در سلسله مراتب سیاسی و فرهنگی آن دوره دارد. این کشف، دریچه‌ای تازه به زندگی، باورها و آیین‌های مردم خطه‌ای باز می‌کند که تا دیروز تنها از طریق منابع تاریخی و کتیبه‌ها شناخته می‌شد.
شکوهی که دوباره زنده شد
در یزد، مدرسه کمالیه بعد از چهار دهه دوباره به روی مردم گشوده شد. این مدرسه که در سال ۷۲۰ هجری قمری ساخته شده، گنبدش با نقوش لاجوردی و طلایی هنوز زیبایی روزگار کهن را در خود دارد. مردم و علاقه‌مندان به میراث فرهنگی در برنامه دوشنبه‌های رهایی، بار دیگر درون این گنبد تاریخی قدم گذاشتند و با هر نگاه، در برابر هزار سال هنر و معماری ایرانی سر تعظیم فرود آوردند.
آیین مشعل‌گردانی برکوه
در سربیشه، روستای برکوه بیش از یک قرن است که آیین مشعل‌گردانی خود را حفظ کرده است. محمد عرب، معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی، می‌گوید این آیین که شب عاشورا برگزار می‌شود، ریشه در وقایع کربلا دارد؛ مشعل‌هایی که در اطراف خیمه‌ها افروخته می‌شوند، نمادی از وفاداری و ایستادگی‌اند. اکنون این مشعل‌ها در قالب استوانه‌های آهنین با چوب‌هایی آغشته به روغن پنبه‌دانه یا نفت ساخته می‌شوند و در گذرگاه‌های تاریک روستا، شعله‌های سرکش خود را به آسمان می‌فرستند. ثبت این آیین در تقویم رویدادهای گردشگری کشور، آن را به بخشی از میراث ملی و جلوه‌ای زنده از تاریخ و فرهنگ منطقه تبدیل کرده است.
بازگشایی موزه مردان نمکی
در زنجان، موزه مردان نمکی پس از دوره‌ای تعطیلی موقت دوباره روی گردشگران باز شد. این موزه با نمایش پیکرهای طبیعی انسان‌ها در دل نمک و آثار ارزشمند دیگر، تصویری زنده از گذشته ارائه می‌دهد. محمدرضا محمدپور، معاون میراث فرهنگی استان، می‌گوید این بازگشایی نه تنها فرصتی برای دیدار با تاریخ فراهم کرده بلکه تقویت بینش و فرهنگ موزه‌ای را نیز در پی دارد.
چهار اثر ناملموس تازه
خراسان شمالی هم در هفته گذشته توانست چهار اثر ناملموس دیگر را در فهرست ملی به ثبت برساند؛ مهارت پخت خوراکی ماش‌له‌شعله، ساخت عروسک‌های بازی دایزا، بافت گلیم گریوان و بافت جاجیم اشکی. علی مستوفیان، مدیرکل میراث فرهنگی استان، می‌گوید با ثبت این چهار اثر، شمار میراث ناملموس خراسان شمالی به صد اثر رسید و این تنوع فرهنگی گواهی بر تلاش مردم این منطقه برای حفظ سنت‌ها و مهارت‌های بومی است. ایران این روزها با بازخوانی تاریخ، بازگشایی گنجینه‌ها و زنده کردن آیین‌ها، نشان می‌دهد که میراث فرهنگی نه تنها باقی مانده‌ای از گذشته است بلکه زنده، قابل لمس و الهام‌بخش امروز و فرداست. هر ابزار سنگی، هر گنبد طلایی، هر مشعل افروخته و هر موزه، داستانی دارد که انتظار می‌کشد تا شنیده شود و از نسلی به نسل دیگر منتقل شود.