اتصال استان به اقتصاد در حال خیزش شرق
در شرایطی که اقتصاد جهانی در حال تغییر مسیر به سمت شرق است، خراسان جنوبی نیز در نقطهای ایستاده که میتواند دروازه ورود ایران به بازارهای نوظهور آسیایی باشد.
معاون صنایع عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سفر به بیرجند با تأکید بر نقش تعیینکننده استانهای مرزی در آینده اقتصاد کشور گفت: «با توسعه زیرساختهای حملونقل، انرژی و تجارت در استانهایی نظیر خراسان جنوبی، دولت در حال اتصال پایدار اقتصاد ایران به بازارهای رو به رشد شرق از جمله پاکستان، افغانستان و چین است.» ابراهیم شیخ که در نشست فعالان اقتصادی و مسئولان استان سخن میگفت، با اشاره به موقعیت ژئوپلیتیکی خراسان جنوبی افزود: این استان میتواند به محور تبادلات تجاری با اقتصادهای نوظهور منطقه تبدیل شود؛ به شرط آنکه زیرساختهایش بهسرعت تکمیل و تقویت شوند. او تصریح کرد: نخستین مأموریت ما در این استان، تسهیل و تسریع توسعه زیرساختهاست. خراسان جنوبی با وجود وسعت زیاد و جمعیت پراکنده، نیاز مبرم به تجهیز و تقویت زیرساختهای اساسی دارد شیخ تأکید کرد: جهان امروز به سمت شرق در حرکت است. اگر بتوانیم در استان زیرساختهای حملونقل، لجستیک، گمرک و صنعت را فراهم کنیم، قادر خواهیم بود خود را به اقتصاد اول جهان که در شرق در حال شکلگیری است، متصل کنیم.
گلوگاه تجارت ایران و افغانستان
معاون وزیر صمت با اشاره به نقش مرز ماهیرود سربیشه گفت: «حدود ۵۰ درصد تجارت ایران با افغانستان از این مرز انجام میشود و همین مسئله اهمیت تسریع در تکمیل زیرساختهای آن را دوچندان میکند». به گفته او، سفر اخیر وزیر صنعت، معدن و تجارت به افغانستان و خراسان جنوبی «مهمترین سفر دوره مدیریتی وی» بوده و مقرر شده نگاه ویژهای به توسعه این منطقه معطوف شود.
شیخ بیان کرد: «اگر بخواهیم اولویتبندی روشنی برای توسعه اقتصادی استان ترسیم کنیم، باید بخش معدن و صنایع معدنی را در صدر قرار دهیم، کشاورزی در رتبه دوم، تجارت در سوم و خدمات و صنعت در مراحل بعدی قرار دارند».
از نساجی تا انرژی خورشیدی
معاون وزیر صمت با اشاره به ظرفیت بالای استان در صنعت نساجی گفت: «در فردوس حاضر خواهیم شد تا صنایع نساجی این شهرستان را بررسی کنیم. خراسان جنوبی سومین تولیدکننده پنبه کشور است، در حالی که عمده پنبه مورد نیاز از خارج وارد میشود و باید این ظرفیت را بالفعل کنیم». او ادامه داد: «الگوبرداری از سیستان و بلوچستان در زمینه ایجاد هلدینگهای اقتصادی میتواند به توسعه صنایع بزرگ استان کمک کند. بخش خصوصی خراسان جنوبی باید تقویت شود و ما آماده حمایت کامل هستیم». شیخ همچنین ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر را یکی از نقاط قوت استان دانست و اظهار کرد: «احداث نیروگاه خورشیدی با ظرفیت حدود ۱۲۰۰ مگاوات در دست اقدام است. خراسان جنوبی میتواند رافع ناترازی انرژی در شرق کشور شود، زیرا از نظر شدت تابش و شرایط اقلیمی یکی از بهترین مناطق کشور برای تولید برق خورشیدی است».
قانون مرزنشینی
او در ادامه از ظرفیتهای قانونی جدید برای مرزنشینان گفت: قانون مرزنشینی و تبادلات مرزی که در دولت چهاردهم تحت عنوان کولبری مطرح شده، فرصت مهمی برای واردات مواد اولیه و ماشینآلات صنعتی فراهم کرده است. باید از این بستر بهجای واردات مصرفی، برای تأمین مواد اولیه و فعالسازی صنایع استفاده کنیم. شیخ افزود: در حوزههای هیدروکربنی بهویژه در بخش وکیوم باتوم، حدود ۴۰ میلیون تن پروانه صادر شده، در حالیکه ظرفیت تولید کشور تنها ۷ تا ۱۰ میلیون تن است. این ناترازی بزرگ نیازمند اصلاح جدی در سیاستگذاری و مدیریت مجوزهاست. او ادامه داد: ایدهای دارم که میتواند با ایجاد واحدی مرتبط در خراسان جنوبی، بخشی از این مشکل را حل کند. صنایعی که ایجاد شدهاند باید متناسب با ظرفیت تأمین مواد اولیه بازنگری و تقویت شوند. به گفته معاون وزیر، برخلاف برخی استانها که با قطعی برق سهروزه روبهرو بودهاند، ناترازی برق در خراسان جنوبی آسیب جدی به صنایع وارد نکرده است. او گفت: در حال ایجاد فضای پشتیبان در بانک صنعت و معدن هستیم تا واحدهای صنعتی بتوانند از ظرفیت این بانک برای بازپرداخت یا دریافت تسهیلات جدید استفاده کنند.
کلید رهایی از تحریمهای داخلی
در ادامه نشست، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی بیرجند نیز با لحنی انتقادی از تمرکز تصمیمگیری در تهران و تأثیر آن بر رکود صادرات سخن گفت. علیرضا خامهزر اظهار کرد: «بیش از ۵۰ درصد مشکلات اقتصادی ما ناشی از تحریمهای داخلی است، نه خارجی». او افزود: خراسان جنوبی با ۹ درصد از وسعت کشور و ظرفیتهای متنوع در حوزههای معدن، کشاورزی، ترانزیت و گردشگری هنوز از فرصتهای توسعهای خود بهرهبرداری کامل نکرده است». به گفته خامهزر، حدود ۲۵ درصد ظرفیت تولید لاستیک کشور متعلق به خراسان جنوبی است و این استان در حوزه معدن و صنایع معدنی از جایگاه بالایی برخوردار است. به گفته او خراسان جنوبی از نظر کیفیت تولید زعفران در رتبه نخست و از نظر کمیت در رتبه دوم کشور است، اما کشاورزی هنوز مسیر صنعتیسازی خود را پیدا نکرده است. با وجود اینکه نیمی از جمعیت استان در این حوزه فعالیت دارند، نبود سیاست مشخص موجب شده توازن میان بخشها برقرار نشود.
سرمایهای که هنوز بیدار نشده
خامهزر با اشاره به ظرفیتهای طبیعی و فرهنگی استان گفت: «از ۲۹ اثر ثبت جهانی در کشور، ۱۰ اثر متعلق به خراسان جنوبی است، اما سهم استان از گردشگری ناچیز است. خراسان جنوبی در مسیر دو کریدور شمال–جنوب و شرق کشور قرار دارد و با داشتن مرز ۳۳۱ کیلومتری با افغانستان، یکی از محوریترین مسیرهای صادراتی کشور است». او افزود: «در سالهای اخیر حدود سه میلیارد دلار صادرات به افغانستان انجام شده که ۳۵ تا ۴۰ درصد ارزش و ۵۰ درصد وزن آن از مسیر خراسان جنوبی بوده است. با این حال، نبود سیاستهای مشخص صادراتی و تعدد بخشنامهها، فعالان اقتصادی را سردرگم کرده است». خامهزر تأکید کرد: «امروز فعالان اقتصادی بهدلیل نبود امنیت روانی و سیاستهای خلقالساعه از ورود دوباره به حوزه صادرات هراس دارند. تصمیماتی که در تهران گرفته میشود، با واقعیتهای میدانی استانها همخوانی ندارد. اگر تمرکز تصمیمگیری از پایتخت برداشته شود، شاهد جهش صادراتی خواهیم بود».
استان در آستانه انتخابی تاریخی
نشست بیرجند، اگرچه در ظاهر جلسهای میان مسئولان و فعالان اقتصادی بود، اما در بطن خود نشانهای از چرخش نگاه توسعه در شرق کشور داشت. وقتی معاون وزیر صمت از «شتاب در توسعه زیرساختهای مرزی» سخن میگوید و رئیس اتاق بازرگانی از «تمرکززدایی و رفع تحریمهای داخلی» دفاع میکند، در حقیقت دو سر یک معادله مطرحاند: ساختار و سیاست. اگر ساختار زیرساختی خراسان جنوبی تقویت شود و سیاستهای ملی به سطح استانها واگذار گردد، این سرزمین میتواند از کویر به کانون رشد بدل شود؛ پلی میان ایران و شرق، جایی که وزن آینده اقتصاد جهان در حال شکلگیری است.