آیا زمانِ برداشت ثمره پژوهشی گیاهان دارویی نرسیده است؟ بذر ثروت استان خفته درخاک پژوهش
پژوهشهای گیاهان دارویی خراسان جنوبی هنوز تا «کارآفرینی» فاصله دارند. سالهاست مقالهها نوشته میشوند، کتابها چاپ میشوند و همایشها یکی پس از دیگری برگزار میشود؛ اما آنچه هنوز روی میز مانده، محصولی است که باید به دست مردم برسد. خراسان جنوبی سرزمین گیاهان دارویی منحصربهفرد است؛ گیاهانی که هر برگشان میتواند ارزش افزوده خلق کند. اما بدون نگاه کارآفرینانه، پژوهش همچنان روی قفسه میماند و بازار سهمی از فرصتهای طلایی به این استان نمیدهد.
مسیری که نیمهتمام مانده است
رئیس جهاددانشگاهی خراسان جنوبی، از ضرورت عبور پژوهشها از مرحله تحقیق و ورود به عرصه ثروتآفرینی گفت. او باور دارد که این استان تنها یک مرکز پژوهشی نیست؛ یک میدان فرصت برای اقتصاد دانشبنیان است.
مجتبی ابراهیمی رومنجان افزود: امروز زمان آن رسیده است که فعالیتهای علمی در حوزه گیاهان دارویی از مرز تحقیق عبور کرده و به عرصه کارآفرینی و خلق ثروت وارد شود.
در نگاه او، پژوهش بدون بازار، مسیری ناتمام است؛ مسیری که گاه با صدها ساعت کار محققان آغاز میشود اما در پایان، دفتر مقالهها را پُر میکند نه سبد محصولات بازار را.
نتیجه هشت سال پژوهش
ابراهیمی به نقطه آغاز مسیر اشاره میکند؛ جایی که نگاه به «مزیتهای منطقهای» وارد برنامهریزی شد. او توضیح داد: در حوزه پژوهشی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی یکی از محوریترین برنامههایی که از سال ۱۳۹۶ آغاز شد و به درستی هدفگذاری شد، توجه به مزیتهای منطقهای و تلاش برای خدمت پژوهشی در این مسیر بود. نتیجه این نگاه، ایجاد مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاددانشگاهی خراسان جنوبی بود؛ مجموعهای که امروز مرجع علمی استان در این حوزه تلقی میشود و دستاوردهایش از چاپ مقاله و کتاب تا برگزاری همایشهای علمی و انجام طرحهای پژوهشی گسترده است. به گفته او نتیجه این تلاشها، ایجاد مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی شد که تا به امروز دستاوردهای مطلوبی در زمینه ایجاد مرجعیت علمی در این خصوص داشته است.
اما مرجعیت علمی، پایان راه نیست؛ این فقط نقطه شروع است.جایی که علم باید تبدیل به محصول شود. او تأکید کرد: عمده فعالیتهایی که زیر نظر مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی و همکاری حوزه معاونت پژوهشی واحد شکل گرفته است، گسترهای از چاپ مقاله و کتاب تا برگزاری همایشهای علمی و انجام طرحهای پژوهشی فاخر را دربرمیگیرد؛ لیکن در مقطعی از زمان هستیم که نیازمند تزریق نگاه کارآفرینانه برای تبدیل علم به ثروت هستیم. این تغییر نگاه یعنی عبور از پژوهش صرف، به تولید محصول و فروش دانش فنی.
او ادامه داد: این تغییر نگاه، هم توجه به مصادیق جدید توسعه علم در این حوزه را دربرمیگیرد و هم موجبات فروش دانش فنی شکل گرفته و ورود محصولات فراوری شده ثبت شده جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی به بازار را شامل میشود. پژوهش زمانی ارزشمند است که دست به دست مردم برسد؛ نه زمانی که در فایلهای دیجیتال بایگانی شود.
پژوهش به تنهایی کافی نیست
ابراهیمی در ادامه بر ضرورت حمایت تاکید کرد و گفت:: برای حصول به این مهم نیازمند برنامهریزی درست و هدفگذاری دقیق هستیم و در این رهگذار ریسکهایی را هم باید پذیرفته و تلاشمان را مضاعف کنیم. او حمایت ستاد جهاددانشگاهی و استاندار را لازمه موفقیت دانست: «در دیگر سو حمایتهای مادی و معنوی حوزههای ستادی جهاد دانشگاهی و استاندار نیز لازمه موفقیت در این مسیر است که امیدواریم همچون گذشته شامل حال جهاددانشگاهی شود.» او تأکید کرد که جهاددانشگاهی باید از موضع پژوهش صرف فاصله بگیرد: «با تأکیدات استاندار، واحدهای تولیدی باید از ظرفیتهای جهاددانشگاهی استفاده کنند، اما ما نیز باید در بازار برای این واحدها برنامه داشته و مذاکرات مرتبط با این مسئله را پررنگتر از گذشته دنبال کنیم.»
پایان یک پروژه پژوهشی
گیاهان دارویی در خراسان جنوبی فقط محصول نیستند؛ چنانچه فرآوری شوند، سرمایهاند. سرمایهای که سالهاست در آزمایشگاهها خاک میخورد، در مقالهها زندانی شده و هنوز به زندگی واقعی مردم نرسیده است. استان، پژوهش دارد؛ دانش دارد؛ تجربه دارد. اما تا زمانی که این دانش به بازار راه پیدا نکند، نه «اقتصاد دانشبنیان» اتفاق میافتد و نه ارزش افزودهای خلق میشود. پایان یک پروژه پژوهشی، باید آغاز یک خط تولید باشد؛ نه پایان یک فایل در آرشیو. اما برای اینکه این اتفاق بیفتد، باید چیزی تغییر کند: نگاه. نگاه از این که «پژوهش یک موفقیت است» به این که «پژوهش زمانی موفق است که کاربردی شود و ثروت تولید کند.»
فرصت، روبهروی ما ایستاده است: بازار جهانی گیاهان دارویی هر سال بزرگتر میشود و خریداران محصولات سالم و ارگانیک، به سراغ مناطقی میروند که اقلیم پاک و تولیدکنندگان قابل اعتماد دارند. خراسان جنوبی هر دو را دارد. آنچه هنوز کم است، ارادهای است برای عبور از ترسها؛ ترس از سرمایهگذاری، ترس از ورود به بازار، ترس از عرضه دانش فنی. اگر این ریسکها پذیرفته نشود، آینده ما را دیگران خواهند ساخت. امروز پرسش اصلی این نیست که «چقدر پژوهش انجام شده است؟» پرسش این است که: چند محصول وارد بازار شده؟ چند کارآفرین از دل این تحقیقات برخاستهاند؟ چند خانواده از این پژوهشها نان درآوردهاند؟ پژوهش زمانی معنا دارد که زندگی مردم را تغییر دهد. خراسان جنوبی میتواند از این نقطه به بعد، مسیر دیگری را تجربه کند؛ مسیری که در آن هر برگ گیاه دارویی، نه فقط یک محصول خام، که حلقهای از زنجیره اقتصاد استان باشد. مسیر پژوهش تمام شده؛ اکنون نوبت بازار است. و پرسش آخر برای همه ما باقی است: آیا اجازه میدهیم ثروت این استان همچنان در قفسهها بماند؟